Cumalıkızık Bursa’nın ilk yerleşimlerinden birisidir. Cumalıkızık Osmanlı konut dokusunu geçmiş tarihten günümüze kadar taşımaktadır. Şu an içerisinde bulunmakta da olan 270 evden sadece 180 ’i kullanılmaktadır.

1331 yılında İznik'i fethederek Osmanlı Beyliği yörede varlığını kesin olarak kabul ettirmeyi sağlamıştır. Böylece Osmanlı halkının bu topraklara yerleşerek kentler ve köyler oluşturması sağlanmıştır.

Cumalıkızık, Türkiye'nin Bursa ilinin Yıldırım ilçesine bağlı bir mahalledir. Kuruluşu yaklaşık 1300'lü yıllara denk gelmektedir ve tarihi doku oldukça iyi korunmuştur.

Osmanlının eski dönemlerinden köy ve sivil mimari örnekleri ile günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Bu özelliği nedeniyle çok ilgi çeken ve ziyaret edilen bir yerleşim yeri olmuştur. Sık sık tarihsel filmlere mekân olmaktadır.

Aynı zamanda köy meydanında köy geçmişine ait eşyaların sergilendiği bir de müze (Cumalıkızık Etnografya Müzesi) bulunur. Köyün camisi, caminin yanındaki Zekiye Hatun Çeşmesi ve tek kubbeli hamamı Osmanlı ilk ortak kullanım yapı özelliği taşımaktadır.

Ünlü "Cumalıkızık evleri" moloz, taş, ağaç ve kerpiçten yapılır, genelde üç katlıdır. Üst katlardaki pencereler kafesli veya cumbalıdır.

Ana giriş kapılarındaki kulplar ve tokmaklar dövme demirden yapılır. Evler sarı, beyaz, mavi, mor renklere boyalıdır. Evlerin arasında kaldırımsız, taş döşeli, çok dar sokaklar bulunur.